21. yy teknolojisinin hayatlarımıza faydası şüphesiz çok fazla… Fakat getirdikleri kadar götürdükleri de var. Bunların en başında ise çocukların, özellikle 0-6 yaş grubunun tablet, akıllı telefon, bilgisayar, televizyon ekranlarına çok fazla maruz kalmaları yer alıyor. Özellikle ebeveynler arasında bunun bir zeka göstergesi olarak konuşulması ve sadece olumlu yanlarına odaklanılması çocukların ekran kullanımını arttırıyor.
“Daha 17 aylık ama YouTube’a girip kendisine çizgi film açabiliyor.”
“Normalde hiç yemek yemiyor ama en sevdiği videoyu açıyorum o zaman yiyor.”
“Yeni nesil bebekler çok zeki çizgi filmler sayesinde renkleri, sayıları her şeyi öğreniyor.”
“Normalde çok yaramaz ama telefonu veriyorum o uslu uslu oynuyor bende işimi yapıyorum.”
Bu cümleler hemen hemen hepimizin duyduğu, şahit olduğu cümleler. Çocuk büyütmek kolay değil hele ki ebeveynler birbirlerine destek olmuyorsa kesinlikle daha zorlayıcı -bu konuya ileriki yazılarımda değineceğim- fakat işleri kolaylaştıralım derken çok büyük riskler alınıyor.
Aşağıda yıllara göre akıllı telefon kullanımının artışı görülüyor.
Bu grafikte ise Otizm Spektrum Bozukluğunun yıllara göre görülme sıklığındaki artış görülmektedir.
Gördüğünüz gibi ikisi arasında doğru orantı vardır.
Peki nedir Otizm Spektrum Bozukluğu?
Otizm Spektrum Bozukluğunun DSM-5’e göre ölçütü:
Ø Göz göze gelme, yüz ifadesi, beden dili gibi sözel olmayan davranışlarda yetersizlikler.
Ø Yaşıtlarıyla gelişim düzeyine uygun ilişkiler geliştirmede yetersizlikler.
Ø Diğer kişilere yaklaşmama, karşılıklı sohbet edememe, ilgilerin ve duyguların azalmış paylaşımı gibi sosyal ya da duygusal karşılık vermede yetersizlikler.
Ø Basmakalıp ya da yineleyici konuşma, motor hareketler ve nesne kullanımı.
Ø Sözel ya da sözel olmayan davranışta, rutinlere, ritüellere sıkı sıkıya uyma ya da değişime karşı aşırı derecede direnç gösterme.
Ø Eşyaların parçalarıyla sürekli uğraşıp durma gibi ilgilenme düzeyi ya da üzerinde odaklanma açısından olağandışı ve çok sınırlı olan ilgi alanları.
Ø Duyusal uyaranlara karşı aşırı derecede ya da olağandışı biçimde tepkisellik ya da ışıklara ya da dönen nesnelere aşırı derecede ilgi gösterme gibi duyusal çevreye olağandışı ilgi.
Bu belirtilerin, erken çocuklukta ortaya çıkması ve belirtilerin, işlevselliği sınırlandırması/bozması otizm spektrum bozukluğuna işarettir. Otizm Spektrum Bozukluğunun yelpazesi çok geniştir. Otizm tanısını almış çocukların kimi bu özelliklerin hepsini gösterirken kimi ise bir iki özelliğini göstermektedir.
Otizm Spektrum Bozukluğuna sebep olan etkenler henüz bilimseler olarak kanıtlanmamıştır. Fakat akıllı telefon kullanımı ile otizm arasında doğrusal bir artış olduğu görülmektedir. Bu kesinlikle ekrana maruz kalan her çocuk otizm olacaktır demek değildir. Fakat incelenen vakalar sonucu, çocuğun gelişim döneminde ekrana yani yanlış uyaranlara maruz kalmasıyla otizm geliştirdiği görülebilmektedir. Özellikle genetik olarak otizme yatkınlığı olan çocuklarda ekran büyük bir tetikleyici unsurdur. Çocuğunuzun risk grubunda olup olmadığı belirlenemeyeceği için 0-3 yaş arasında çocukların kesinlikle ekranla tanışmaları engellenmelidir.
Ø 0-3 Yaş: HİÇ ekran ÇOK akran.
Ø 3-6 Yaş: GÜNDE YARIM SAAT ekran ÇOK akran.
Ø 6-12 Yaş: GÜNDE 1 SAAT ekran ÇOK akran.
Otizm Spektrum Bozukluğunun Tedavisi
Çoğu tedavide olduğu gibi Otizm Spektrum Bozukluğunun tedavisinde de tedaviye ne kadar erken başlanırsa sonuçlar o derece olumlu olacaktır. İlaç tedavisi ve davranışsal terapi başlıca tedavi şeklidir. Otizm yelpazesindeki bir çocuğa, yoğunlaştırılmış davranışsal terapi uygulamak ve ailelere eğitim vererek sürece evde de devam etmelerini sağlamak tedavi sürecini hızlandırmaktadır.
Ekrana maruz kalmak çocuklarda otizm riskini arttırdığı gibi, otizm tanısı almış bir çocuğun hala çizgi filmlerle oyalanması, videolar izlemesine izin verilmesi tedavi sürecini olumsuz etkileyecektir. Ekran kullanımı otizm tanısı almış çocuklarda kesinlikle engellenmelidir. Onun yerine yaşıtları ile vakit geçirebileceği ortamlar yaratılmalıdır.
AZ EKRAN, ÇOK AKRAN!
Kaynakça
DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı
PSİKOLOG ÖZLEM KEKLİK
